Maymun çiçeği virüsü, nadir rastlanan ve Monkeypox olarak da bilinen maymun çiçeği hastalığının temel kaynağıdır. Çoğunlukla döküntüler oluşturur ve grip ile benzer belirtiler gösterir. Virüs, Orthopoxvirus cinsinin Poxviridae familyasından gelmektedir. Bu çok daha yaygın olan çiçek hastalığı ile aynı kategoridedir. Hastalık, ilk olarak 1958 yılında araştırma esnasında kullanılan maymunlarda salgın olarak görülmesiyle keşfedilmiştir. Aslında virüse sahip kemirgenlere temasla yayılsa da enfekte olan insandan da temasla bulaşabilir.
Virüsün iki farklı tipi vardır. Bir tanesinin kökeni Orta Afrika’da, diğerinin ise Batı Afrika’da bulunur. Virüs, yıllar boyunca Afrika’da görülüyor olsa bile başka bölgelerde görüldüğü de olmaktadır. 2003 yılında ABD’de kayıtlara geçen maymun çiçeği salgını, Afrika dışındaki ilk salgın olmuştur. Gana’dan Teksas’a doğru gönderilen taşıyıcı hayvanlar nedeniyle bu salgın meydana gelmiştir. Kemirgenlerin virüsü evcil köpeklere yaymasıyla Amerika’nın orta batısında 47 kişi enfekte olmuştur.
Önceden yalnızca bazı bölgelerde ortaya çıkıyor olsa da seyahatler aracılığıyla dünyaya yayılmaya başlamıştır. 2021 yılında Nijerya’dan Amerika’ya giden bir kişide maymun çiçeği virüsü görülmüştür. Sonrasında 2022 salgınında Afrika dışında, Amerika ve Avustralya’da vakalar ortaya çıkmıştır. COVID-19 sebebiyle yeni bir virüs salgını potansiyeli olarak görülmeye başlamıştır. Bir yayılma etkisi göstermese de sıkı takibe alınmıştır.
Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Hastalık, enfekte olan bir hayvandan veya virüsü taşıyan başka bir insandan da yayılabilir. Enfeksiyon kapılan etken ile temastan sonra ortaya bir kuluçka dönemi çıkar. İlk belirtiler 5 ila 21 gün arasında herhangi bir zamanda gözükebilir. En yaygın olanı ise 6 veya 13. günler aralığı olarak saptanmıştır. Çiçek hastalığı ile benzerlikleri olsa da maymun çiçeği hastalığı biraz daha farklılıklar gösterir.
Esas maymun çiçeği belirtileri şu şekildedir;
- Baş, sırt ve kas ağrıları.
- Yorgunluk hali.
- Yüksek ateş.
- Üşüme ve titreme.
- Lenf bezlerinde şişkinlikler.
- Su çiçeğine benzeyen, ciltte su dolu küçük kabarcıklar halinde görülen döküntüler.
Döküntüler, ilk belirtilerin ortaya çıkmasından itibaren 1 veya 5 gün aralığında gözükmeye başlar. Genellikle ilk olarak yüz bölgesinde görünür, sonrasında vücudun farklı bölgelerine yayılım gösterir. İlk etapta suyla dolu kabarcıklar olarak gözükürler, zamanla kabuklu noktalara dönüşür ve iyileşirler. Geçirilen hastalığın şiddetine bağlı olarak 2 ila 4 hafta içerisinde tamamen kaybolurlar. Hastalıktaki ölüm oranı %3-%6 gibi düşük oranda görülür. Bu oranın büyük kısmını sekonder hastalıklara sahip küçük yaştaki hastalar oluşturur.
Maymun Çiçeği Hastalığı Nasıl Anlaşılır?
Maymun çiçeği hastalığı çiçek hastalığı ile benzer semptomlar gösterir. Maymun çiçeği virüsünden meydana gelen hastalık, kemirgen hayvanlarda görülmektedir. İnsanlara, hastalık bulaşan başka insanlardan veya enfekte olmuş hayvanlardan bulaşır. Semptomlar 5 ila 21 gün arasında kendisini göstermeye başlar.
- Ateş
- Baş ağrısı
- Kas ağrısı
- Sırt ağrısı
- Şişmiş lenf bezleri
- Üşütme
- Yorgunluk
- Döküntü
Bu tür belirtiler hastalığın işareti olarak gözükmektedir. Döküntüler öncelikle yüzde başlar ve sonra vücudun diğer bölümlerine yayılır. Zamanla kabuğa dönüşerek ardından dökülür ve iyileşir. Ortaya çıkan bu döküntüler acı verici olabilir ve kaşıntı yaratabilir.
Maymun Çiçeği Virüsü Bulaşıcı Mıdır?
Maymun çiçeği virüsünden ortaya çıkan enfeksiyonun bulaşıcı özelliği bulunur. Çoğunlukla sincap veya fare gibi kemirgen hayvanlardan enfeksiyon kapılır. Vahşi yaban hayvanlarının virüsün insanlara bulaşmasında da etkisi vardır. Virüsü taşıyan hayvanın vücut sıvılarına, derilerine veya hastalıkla ilgili döküntülerine dokunmak bulaşmayı sağlar. Enfekte olan hayvanın ısırması, iyi pişmemiş etinin tüketilmesi gibi seçenekler de bulaşma yoludur.
Böylece insanlara bulaşan enfeksiyon daha da yayılarak salgın haline gelmektedir. Hastanın vücudunda çıkan kabarcıkların içerisinde yer alan sıvılar hastalık taşımaktadır. O yüzden bu tür döküntülere dokunmak yayılmayı artıracaktır. Döküntülerin bulaştığı giysiler, havlular, çarşaflar gibi eşyaların ortak kullanımı da bulaşma için yeterlidir. Enfekte olmuş kişinin öksürme veya hapşırma durumunda da etrafa damlacıklar saçılmasından bulaşıcılığı bulunur.
Bu yüzden hijyenik önlemler de alarak doğrudan sağlık kuruluşlarına gidilmelidir. Hastalığa yakalanmış kişiyle teması en aza indirerek, mümkün olabildiğince karantina ortamı sağlanmalıdır. Virüs oldukça nadir görülse dahi bulaşıcılığı oldukça kolaydır. Bu yüzden gerekli önlemlerle birlikte belirtiler gösterildiği andan itibaren harekete geçilmelidir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?
Maymun çiçeği hastalığı, çiçek hastalığına oldukça benzemektedir. Ancak daha az şiddetli bir şekilde atlatılır. Virüs ilk olarak çoğunlukla fare ve sincap gibi kemirgenlerde ortaya çıkar. Enfeksiyon kapmış diğer hayvanlardan insanlara temasla bulaşır. Kan, tükürük veya idrar gibi vücut sıvılarından da enfeksiyon kapılır.
Virüsün insandan insana bulaşması ise, enfeksiyon kapmış insana olan temasla gerçekleşir. Öksürme veya hapşırma yoluyla etrafa yayılan damlacıklar hastalığın kapılması için yeterli olacaktır. Hasta kişinin kullanmış olduğu eşyalara dokunmak da bulaşıcı özelliği sürdürür.
Maymun çiçeği hastalığının en çok yayılma riskinin olduğu yer, endemik olması sebebiyle Afrika’dır. Salgın hale gelmesinin nedeni olarak avlanma ve enfekte olmuş hayvanların tüketimiyle bağlantılıdır. Hastalık, virüsü kapmış kişilerle doğrudan temasta bulunmayla da geçebilmektedir. Hasta bir kişinin bakımını sağlamak veya kişisel eşyaları paylaşmak da bulaşmaya sebep olur. Aynı giysileri kullanmak, aynı yatağı paylaşmak veya herhangi bir eşyasına dokunmak risk taşır.
Maymun Çiçeği Tanısı Nasıl Konulur?
Maymun çiçeği virüsü Afrika’da endemik halde bulunmaktadır. Afrika dışında oldukça az olasılıkla karşılaşılır. Bu nedenle oluşan döküntüler için doktorlar genellikle suçiçeği veya kızamık gibi hastalıklara yönlendirebilir. Diğer hastalıklardan farkı, şişmiş lenf bezleridir. Bu semptomla birlikte doğru bir teşhis konulması sağlanır.
Laboratuvar testleri, hastanın tıbbi kayıtları ve yakın zamandaki seyahatleri incelenmesi gerekir. Tamamen doğru bir tanı konulabilmesi için döküntüler üzerinden örnek alınır. Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) testinin yapılması için örnek laboratuvara götürülür. PCR testinin pozitif çıkmasıyla kişiye tanı konulur.
Bazı durumlarda kanda, diğer vücut sıvılarında virüse karşı antikorların saptanması için testler yapılır. Bunlara immünofloresan veya enzime bağlı immünosorbent testleri (ELISA) denir. Bu testlerle birlikte yakın zamanda veya geçmişte maymun çiçeği hastalığı olup olmadığı doğrulanır.
Maymun Çiçeği Virüsü Tedavisi
Maymun çiçeği hastalığının, 2 ila 4 hafta içerisinde etkisi azalmaya başlar. Birçok insan tedaviye başvurmaz ve kendi kendine iyileşir. Hastaya teşhis konulmasıyla, hastalığın şiddeti değerlendirmeye alınır. Kişide görülen belirtiler ve bulgular takip edilmeye başlanır. Yeri geldiğinde belirtiler dahilinde tedavi uygulanması gerekir. Çoğunlukla ateş düşürücü, ağrı kesici ve sekonder bakteriyel enfeksiyonların önlenmesi için antibiyotik verilebilir.
Hasta kişinin sıvı kaybetmemesine dikkat edilmesi gerekir. Bu yüzden bolca sıvı tüketilmesi oldukça önemlidir. Henüz maymun çiçeği virüsü için uygulanabilecek antiviral tedavi yöntemi bulunamamıştır. Bu antiviral tedavi uygulamaları hastalığın atlatılabilmesi için yararlıdır. Fakat henüz maymun çiçeği virüsü için yeterli ölçüde birikim bulunmamaktadır.
Virüse sahip insan veya hayvan ile temasa geçtiyseniz hızlıca en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. Zorlaşan nefes alışları, yeni yeni kendisini gösteren veya kötüleşen göğüs ağrısı hastalığın etkenleridir. Boyun tutulmasına, konfüzyona, konuşurken veya hareket ederken zorlanmaya, bilinç kayıplarına dikkat edilmesi gerekilir.
Maymun Çiçeği Virüsünden Korunma Yolları
Maymun çiçeği Afrika dışında oldukça az karşılaşılan bir hastalıktır. Günümüzde ülkemizin şartlarında bu hastalığa kapılma olasılığı epey düşüktür. Fakat son zamanlarda vakalarda artış ve tahmin edilmeyen ülkelerde görülmeye başlandığı olmuştur. Bu yüzden hijyen kurallarına oldukça fazla dikkat edilmesi gerekir. Maymun çiçeği hastalığıyla birlikte diğer birçok hastalığı önlemeye sağlayacak önemli bir aşamadır.
Ellerin düzenli bir şekilde su ve sabunla yıkanması gerekmektedir. Kirli yüzeylere dokunduktan sonra eller yıkanana kadar yüze ya da solunum organlarına dokunulmamalıdır. Hayvan etlerinden de hastalık bulaşabildiğinden, tüketmeden önce iyi pişmiş olduğuna dikkat edilmelidir. Ölü hayvanlarla, başıboş ve vahşi hayvanlarla arada mesafe korunmalıdır. Doğada yaşayan sağlıklı durmayan hayvanlara temastan kaçınılmalıdır.
Maymun çiçeği hastalığının ortaya çıkışında kemirgenler büyük rol oynamıştır. Bu nedenle bulaşmayı engellemek için bu tür hayvanların girip çıktığı alanlar özenle temizlenmelidir. Bu tür alanlarda gıda malzemeleri bulunuyorsa kesinlikle kullanılmamalı ve ortadan kaldırılmalıdır.
Hastalık su çiçeğine benzediğinden, onun gibi deri kabarcıkları görülmeye başlandığında harekete geçilmelidir. Ateş, üşüme ve titreme benzeri belirtiler kendisini gösterdiğinde en yakın sağlık kuruluşuna gidilmelidir. Hastalığı kapmış kişilerin kullanmış olduğu giysiler, havlular ve yatak örtüleri gibi eşyalara dokunulmamalıdır. Bunlar ortak kullanılıyor ise kesinlikle ayırılmalıdır.
Kalabalığın olduğu alanlarda ağız ve burnun kapalı olacağı bir şekilde maske takılması gerekmektedir. Sürekli temasa geçilen, dokunulan yerler sıklıkla temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Bu hastalığa yakalanmış hastalara bakım sağlarken kişisel koruyucu ekipmanlar kullanılması oldukça mühimdir.
Bu zamana kadar virüs nadiren ve sınırlı olarak kayıtlara geçmiştir. Son zamanlarda vakaların arttığı haberiyle birlikte önlemlerin de artması oldukça büyük önem taşımaktadır. Bu yüzden kendinizde çiçek hastalığındaki gibi döküntüler gözlemliyorsanız acilen bir sağlık kuruluşuna gitmelisiniz. Düzenli yapılan check up taramalarıyla bağışıklık sisteminizi de kontrol etmenizde fayda var.